Ôtô lại được coi là công nghiệp chủ lực: Rồi thì sao nữa?!...

Còn 10 năm trước, năm 2003, người Thái Lan tuyên bố rằng họ sẽ biến quốc gia mình thành một “Detroit của Đông Nam Á”. Năm 2012 Thái Lan đã sản xuất được 2,48 triệu chiếc xe và xuất khẩu được hơn 1 triệu chiếc, đứng vào tốp 10 nước sản xuất nhiều ôtô nhất thế giới. Những gì người Thái khẳng định trước kia đã không phải là câu chuyện trà chanh chém gió, mà chỉ là một thực tế khắc nghiệt của cộng đồng thế giới: nếu anh không tiến lên, thì anh sẽ bị người khác bỏ rơi lại. Vậy mà ở Đông Nam Á đâu phải chỉ có mình Thái Lan, Indonesia cũng đang lựa chọn sản xuất ôtô là mục tiêu hướng tới và họ hoàn toàn có triển vọng để trở thành một cường quốc sản xuất ôtô chỉ trong một vài năm nữa.

 

Còn công nghiệp ôtô Việt Nam, theo đánh giá của ông Yoshihisa Maruta, Tổng giám đốc Toyota Việt Nam, vào tháng 7/2013, cũng là một ngành rất có tiềm năng do dân số Việt Nam trẻ, chi phí lao động thấp, nhân lực có trình độ, kỹ năng cao và chăm chỉ trong khi nền kinh tế đang phát triển và tỷ lệ sở hữu ôtô trên đầu người còn rất thấp so với nhiều nước ngay trong khu vực. Tức là những điều kiện cần thiết để phát triển ngành công nghiệp này là quá đủ.

 

Vậy mà những lợi thế đó cũng đã được các nhà lập chính sách Việt Nam ngay từ 25 năm trước biết rất rõ. Họ cũng ý thức được rằng nếu phát triển công nghiệp ôtô thành công, công cuộc công nghiệp hoá và hiện đại hoá đất nước, giấc mơ cháy bỏng của bao thế hệ người Việt đã hy sinh quên mình trong hai cuộc chiến tranh vô cùng khốc liệt trong thế kỷ trước vì độc lập, cũng chắc chắn sẽ thành công. Vì công nghiệp ôtô bao giờ cũng là một ngành công nghiệp sản xuất quy mô lớn, cần đến sự phát triển của nhiều ngành công nghiệp phụ trợ và đòi hỏi trình độ công nghệ cao. Sự phát triển công nghiệp ôtô, do vậy, sẽ thay đổi toàn bộ cơ cấu sản xuất công nghiệp của Việt Nam.

 

Còn trong khoảng từ đầu hè tới nay, sau một số năm lặng ngắt, đột nhiên công nghiệp ôtô Việt Nam được truyền thông nước nhà quan tâm trở lại với toàn là những lời nhắc nhở rằng bây giờ đã là “cơ hội cuối cùng” vì 5 năm nữa thôi, thuế suất đánh vào ôtô nguyên chiếc nhập khẩu từ các nước ASEAN sẽ là 0% theo cam kết AFTA. Và cũng vào thời điểm đó thuế suất lên ôtô nhập khẩu nguyên chiếc từ Trung Quốc, Hàn Quốc và Nhật Bản cũng sẽ giảm xuống còn 5%. Tức là hàng rào bảo hộ, cái mà bất cứ quốc gia nào muốn phát triển một lĩnh vực sản xuất nào đó cũng phải sử dụng, sẽ không còn tác dụng. Cũng vậy là lời cảnh báo từ Diễn đàn Doanh nghiệp Việt Nam (VBF), một hoạt động đi trước hội nghị tham vấn giữa kỳ hàng năm các nhà tài trợ, khi nhóm công tác ôtô xe máy tiếp tục đề xuất lên Chính phủ rằng các nhà sản xuất vẫn lo ngại chính sách… khó hiểu, hay thay đổi và không nhất quán.

 

Kết quả là một chiến lược mới đã được Thủ tướng Chính phủ ký trong tháng 7. Theo chiến lược công nghiệp hoá trong khuôn khổ hợp tác Việt Nam- Nhật Bản hướng đến năm 2020 tầm nhìn 2030 mới được ký duyệt thì sẽ có 6 ngành chủ lực được quan tâm phát triển: điện tử, máy nông nghiệp, chế biến nông-thuỷ sản, đóng tàu, môi trường và tiết kiệm năng lượng, sản xuất ôtô và phụ tùng ôtô. Đây là những gì thu gọn lại từ 39 ngành tiềm năng đã có chiến lược phát triển được chính phủ phê duyệt đến năm 2015 hoặc 2020. Xin được lưu ý là chiến lược công nghiệp ôtô Việt Nam nguyên thuỷ cũng đã từng được xây dựng với sự hỗ trợ của các đoàn chuyên gia Nhật Bản.

 

Đi xa hơn nữa, nhóm nghiên cứu của Viện Chiến lược chính sách Công nghiệp (Bộ Công thương) đã thống nhất rằng để phát triển công nghiệp ôtô, thuế tiêu thụ đặc biệt được đề xuất giảm 50% và lệ phí trước bạ lần đầu cũng giảm 50% nhằm hỗ trợ sản xuất ôtô trong nước. (Một luận điểm khá là khó hiểu vì chính sách này đâu chỉ tác động tới dòng ôtô sản xuất trong nước?). Đồng thời, dòng xe chủ lực, chiến lược cũng đang được Chính phủ xem xét. Thủ tướng đã chỉ đạo chọn loại xe có dung lượng thị trường lớn, phù hợp với thực trạng kinh tế và lối sống của người dân, thân thiện môi trường, dễ kêu gọi đầu tư để sản xuất phụ tùng làm dòng xe chiến lược.

 

Rồi thì có lẽ vẫn cứ là tiềm năng thôi nếu các điều kiện căn bản không thay đổi… Vì giới doanh nghiệp sẽ chỉ lo đầu tư vào quan hệ. Vì giới điều hành chính sách cũng chỉ nhìn tới quan hệ. Mà tệ nhất là không có ai chịu trách nhiệm về sự yếu kém trong công việc của mình.